De Europese Commissie heeft woensdag in het licht van de Russische invasie van Oekraïne een schets voorgesteld van een plan om Europa ruim vóór 2030 onafhankelijk te maken van Russische fossiele brandstoffen, te beginnen met gas. Het geeft openingen voor een snellere opmars van biomethaan en waterstof.
Dit plan bevat ook een reeks maatregelen om in te spelen op de stijgende energieprijzen in Europa en om de gasvoorraden voor de volgende winter aan te vullen. Europa wordt al enkele maanden geconfronteerd met hogere energieprijzen, maar nu wordt het probleem verergerd door onzekerheid over het aanbod. REPowerEU zal ernaar streven de gasvoorziening te diversifiëren, de uitrol van hernieuwbare gassen te versnellen en gas voor verwarming en elektriciteitsopwekking te vervangen. Dit kan de vraag naar Russisch gas in de EU vóór het einde van het jaar met twee derde doen dalen.
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft hierover het volgende verklaard: “We moeten onafhankelijk worden van olie, steenkool en gas uit Rusland. We kunnen eenvoudigweg niet vertrouwen op een leverancier die ons uitdrukkelijk bedreigt. We moeten nu actie ondernemen om de gevolgen van de stijgende energieprijzen te beperken, onze gasvoorziening voor de volgende winter te diversifiëren en de overgang naar schone energie te versnellen. Hoe sneller we overschakelen op hernieuwbare energiebronnen en waterstof, in combinatie met meer energie-efficiëntie, hoe sneller we echt onafhankelijk zullen zijn en zeggenschap over ons energiestelsel zullen hebben. Later deze week zal ik de ideeën van de Commissie bespreken met de Europese staatshoofden en regeringsleiders in Versailles, en vervolgens met mijn team werken aan een snelle uitvoering ervan.”
Frans Timmermans, uitvoerend vicevoorzitter voor de Europese Green Deal, heeft het volgende verklaard: “Het is tijd dat we onze kwetsbaarheden aanpakken en snel onafhankelijker worden in onze energiekeuzes. Laten we met bliksemsnel overgaan naar hernieuwbare energie. Hernieuwbare energie is goedkoop, schoon en mogelijk oneindig, en in plaats van de fossielebrandstoffenindustrie elders te financieren, schept hernieuwbare energie hier banen. De oorlog van Poetin in Oekraïne toont aan dat onze transitie naar schone energie dringend moet worden versneld.”
Kadri Simson, commissaris voor Energie, heeft het volgende verklaard: “De Russische invasie van Oekraïne heeft de voorzieningszekerheid verslechterd en de energieprijzen tot ongekende niveaus opgedreven. Voor de resterende weken van deze winter beschikt Europa over voldoende hoeveelheden gas, maar we moeten onze reserves dringend aanvullen voor volgend jaar. De Commissie zal daarom voorstellen dat de gasvoorraad in de EU uiterlijk op 1 oktober tot ten minste 90 procent moet zijn aangevuld. We hebben ook prijsregulering, staatssteun en belastingmaatregelen voorgesteld om Europese huishoudens en bedrijven te beschermen tegen de gevolgen van de uitzonderlijk hoge prijzen.”
Noodmaatregelen inzake energieprijzen en gasopslag
De “toolbox voor energieprijzen” van de Commissie van oktober jongstleden heeft de lidstaten geholpen om de gevolgen van hoge prijzen voor kwetsbare consumenten te verzachten en blijft een belangrijk kader voor nationale maatregelen. Vandaag presenteert de Commissie de lidstaten aanvullende richtsnoeren, waarin wordt bevestigd dat de prijzen in uitzonderlijke omstandigheden kunnen worden gereguleerd, en wordt uiteengezet hoe de lidstaten inkomsten uit hoofde van hoge winsten in de energiesector en de handel in emissierechten kunnen herverdelen onder consumenten. De staatssteunregels van de EU kunnen de lidstaten ook de mogelijkheid bieden om op korte termijn steun te verlenen aan bedrijven die te maken hebben met hoge energieprijzen, en hun blootstelling aan volatiliteit van de energieprijzen op middellange tot lange termijn te verminderen. Na een raadpleging over gerichte wijzigingen van de richtsnoeren inzake staatssteun in het emissiehandelssysteem zal de Commissie ook overleg plegen met de lidstaten over de behoefte aan en het toepassingsgebied van een nieuwe tijdelijke crisiskaderregeling inzake staatssteun om steun te verlenen aan ondernemingen die door de crisis zijn getroffen, met name ondernemingen die te maken hebben met hoge energiekosten.
De Commissie is voornemens uiterlijk in april een wetgevingsvoorstel in te dienen op grond waarvan uiterlijk op 1 oktober van elk jaar de ondergrondse gasopslag in de hele EU moet worden aangevuld tot ten minste 90 procent van de capaciteit ervan. Het voorstel zou monitoring en handhaving van de vulniveaus meebrengen en voortbouwen op solidariteitsregelingen tussen de lidstaten. De Commissie zet haar onderzoek naar de gasmarkt voort naar aanleiding van bezorgdheid over mogelijke verstoringen van de mededinging door exploitanten, met name Gazprom.
Om de torenhoge energieprijzen aan te pakken, zal de Commissie alle mogelijke opties onderzoeken voor noodmaatregelen, zoals tijdelijke prijslimieten, om tegen te gaan dat de gasprijzen de elektriciteitsprijzen beïnvloeden. Zij zal ook opties beoordelen om de opzet van de elektriciteitsmarkt te optimaliseren, waarbij zij rekening zal houden met het eindverslag van het Agentschap van de Europese Unie voor de samenwerking tussen energieregulators (ACER) en andere bijdragen over de voor- en nadelen van alternatieve prijsstellingsmechanismen om elektriciteit betaalbaar te houden, zonder de voorziening en verdere investeringen in de groene transitie te verstoren.
Onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen uit Rusland kan ruim vóór 2030 worden afgebouwd. Daartoe stelt de Commissie voor een REPowerEU-plan te ontwikkelen dat de veerkracht van het EU-brede energiestelsel zal vergroten, op basis van twee pijlers: diversifiëring van de gasvoorziening, via een grotere invoer van LNG-gas en via pijpleidingen van niet-Russische leveranciers, en grotere volumes qua productie en invoer van biomethaan en hernieuwbare waterstof; en een snellere vermindering van het gebruik van fossiele brandstoffen in onze huizen, gebouwen, industrie en elektriciteitsstelsel, door de energie-efficiëntie te stimuleren, meer gebruik te maken van hernieuwbare energiebronnen en elektrificatie, en knelpunten in de infrastructuur aan te pakken. Onderdeel van REPowerEU is de doelstelling voor de productie van 35 miljard kubieke meter (bcm) aan biomethaan in de EU tegen 2030 De biomethaanwaardeketen is verheugd over dit streefcijfer, dat een historische stap voorwaarts is en getuigt van het leiderschap van de EU. De doelstelling vervangt 20 procent van de aardgasinvoer uit Rusland door een duurzaam, goedkoper en lokaal geproduceerd alternatief.
Ook waterstof is een alternatief voor fossiel gas. Een extra 15 miljoen ton (mt) hernieuwbare waterstof bovenop de 5,6 mt die in het kader van het programma “Fit for 55” kan tegen 2030 25-50 bcm per jaar aan ingevoerd Russisch gas worden vervangen. Dit zou bestaan uit nog eens 10 miljoen ton geïmporteerde waterstof uit diverse bronnen en extra 5 miljoen ton in Europa geproduceerde waterstof, wat verder gaat dan de doelstellingen van de waterstofstrategie van de EU waterstofstrategie van de EU en het maximaliseren van de binnenlandse productie van waterstof. Andere vormen van fossielvrije waterstof, met name op basis van kernenergie, spelen ook een rol bij de vervanging van aardgas.
Volledige uitvoering van de Commissievoorstellen “Fit for 55” zou ons jaarlijkse verbruik van fossiel gas tegen 2030 al met 30 procent verminderen, wat overeenkomt met 100 miljard kubieke meter (miljard m³). Met de maatregelen in het REPowerEU-plan kunnen we geleidelijk het gebruik terugdringen ten belope van ten minste 155 miljard m³ fossiel gas, wat overeenkomt met het volume dat uit Rusland is ingevoerd in 2021. Bijna twee derde van die vermindering kan binnen een jaar worden bereikt, waarmee een einde wordt gemaakt aan de overmatige afhankelijkheid van de EU van één enkele leverancier. De Commissie stelt voor om samen met de lidstaten na te gaan welke projecten het meest geschikt zijn om deze doelstellingen te verwezenlijken, voortbouwend op het uitgebreide werk dat reeds is verricht met betrekking tot de nationale plannen voor herstel en veerkracht.
Achtergrond
De nieuwe geopolitieke realiteit en de realiteit van de energiemarkt vereisen dat we de overgang naar schone energie drastisch versnellen en Europa energie-onafhankelijker maken van onbetrouwbare leveranciers en volatiele fossiele brandstoffen.
Na de invasie van Oekraïne is het pleidooi voor een snelle overgang naar schone energie nooit sterker en duidelijker geweest. De EU importeert 90 procent van haar gasverbruik, waarbij Rusland ongeveer 45 procent van die invoer voor zijn rekening neemt, in uiteenlopende mate van lidstaat tot lidstaat. Ook is ongeveer 25 procent van de olie-invoer en 45 procent van de steenkoolinvoer afkomstig uit Rusland.
De toolbox voor energieprijzen van de Commissie van oktober 2021 heeft burgers en bedrijven geholpen om de hoge energieprijzen in de afgelopen maanden het hoofd te bieden. 25 lidstaten hebben in overeenstemming met de toolbox maatregelen genomen die de energierekening voor ongeveer 70 miljoen huishoudelijke afnemers en verscheidene miljoenen micro-, kleine en middelgrote ondernemingen al verlagen.
De Commissie blijft samenwerken met buurlanden en partners in de Westelijke Balkan en in de Energiegemeenschap, die net als de EU van fossiele brandstoffen afhankelijk zijn en aan prijsstijgingen blootgesteld zijn, terwijl zij zich ook hebben verbonden tot dezelfde klimaatdoelstellingen voor de lange termijn. Voor Oekraïne, Moldavië en Georgië staat de EU klaar om steun te verlenen om betrouwbare en duurzame energie te waarborgen. De voortdurende inspanningen om te zorgen voor een synchronisatie van de Oekraïense en Moldavische elektriciteitsnetten in noodsituaties met het continentale Europese net zijn duidelijk gegeven van dit commitment.
