Als gevolg van de krapte op de arbeidsmarkt en de hoge inflatie krijgt het bedrijfsleven in 2023 te maken met sterk stijgende loonkosten die naar verwachting met zo’n 17 miljard euro toenemen, blijkt uit berekeningen van ABN AMRO op basis van cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De loongroei – die dit jaar waarschijnlijk 5,3 procent bedraagt – wordt aangejaagd door een uitzonderlijke situatie van hoge inflatie en een zeer krappe arbeidsmarkt. Tegelijkertijd leiden deze hoge inflatie in combinatie met de snel stijgende rente er toe dat de vraag geleidelijk afneemt. De transportsector kent voor 2023 echter een lichte groei in volume. Dit en meer blijkt uit de Sectorprognoses 2023-2024 van ABN AMRO.
Hoewel de gevolgen van de energiecrisis meevallen en ondernemingen er in het afgelopen jaar redelijk in zijn geslaagd de hogere kosten voor personeel, energie en grondstoffen door te berekenen aan klanten, kan dit in 2023 moeilijker worden. ABN AMRO verwacht dit jaar voor een aantal sectoren een daling van de volumes, zoals in de Industrie (-3 procent), Food (-1 procent), Bouw (-1,5 procent), Agrarisch (-1 procent) en Retail (-0,5 procent).
Loonstijgingen zetten arbeidsintensieve sectoren onder druk
Ook in de vastgoedsector heeft de hogere rente al geleid tot prijsdalingen, doordat kopers minder kunnen lenen. Voor de gehele vastgoedsector verwacht ABN AMRO een afwaardering van 9,5 procent in 2023. De sectoren Technologie, Media en Telecom (+4 procent), Zakelijke Dienstverlening (+1 procent), Leisure (+1,5 procent), Healthcare (+1 procent), en Transport & Logistiek (+0,5 procent) laten naar verwachting dit jaar wél een groei zien. Toch kunnen de marges in deze sectoren onder druk komen, vooral doordat deze sectoren relatief arbeidsintensief zijn. De loonkosten in deze sectoren zijn relatief hoog in verhouding tot de omzet. Dit heeft tot gevolg dat deze sectoren extra kwetsbaar zijn bij de bovengemiddelde loonstijging waarvan nu sprake is. ABN AMRO verwacht in 2023 een cao-loonstijging van 5,3 procent, wat vooral de marges in arbeidsintensieve sectoren onder druk zetten. Voor 2024 voorziet de bank met name volumegroei voor Industrie (+4 procent), Technologie, Media en Telecom (+4 procent) en Zakelijke Dienstverlening (+2 procent). Wanneer de rente vanaf december 2023 wordt verlaagd, kan de economische groei aantrekken.
Technologische innovaties belangrijk voor verhogen arbeidsproductiviteit
Het is volgens ABN AMRO cruciaal dat bedrijven innoveren om hun arbeidsproductiviteit te verhogen. “Ondernemers kunnen proberen kostenstijgingen door te berekenen aan afnemers, maar in een krimpende markt is het risico dat zij zich dan uit de markt prijzen duidelijk aanwezig. Gezien de vergrijzing en daarmee gepaard gaande personeelstekorten kunnen bedrijven ook op langere termijn profiteren van efficiënter werken. De noodzaak van een hogere arbeidsproductiviteit is het grootst in de meest arbeidsintensieve sectoren”, benadrukt Albert Jan Swart, Sector Econoom Industrie en Transport & Logistiek van ABN AMRO. “Voorwaarde voor productiviteitsgroei is wél dat de werkdruk van werknemers niet verder toeneemt en het welzijn van personeel in deze sectoren wordt gewaarborgd. Technologische innovaties kunnen hierbij een grote rol spelen. Generatieve AI-oplossingen en de inzet van robots kunnen specifieke taken uit handen nemen om medewerkers ruimte te bieden om zich te richten op andere werkzaamheden.”
Na drie hectische jaren komt de transportsector in 2023 in rustiger vaarwater. De ontregeling van toeleveringsketens als gevolg van de pandemie is vrijwel opgelost. Intussen bouwen onder andere industriële bedrijven en retailers voorraden af, waardoor de goederenvolumes momenteel dalen. Ook laten de vertragende groei van de Nederlandse economie en een milde recessie in Europa en in de VS zich voelen.
Voor heel 2023 verwacht ABN AMRO een groei van de goederenvolumes met slechts 0,5 procent. In 2024 kan de groei iets aantrekken, naar 1 procent. De lonen stijgen wel flink. In 2022 stegen de loonkosten al met meer dan 4 procent. Dit jaar stijgen de lonen nog sneller; op 1 januari 2023 zijn de cao-lonen in het beroepsgoederenvervoer met 7,5 procent verhoogd. Daarnaast is het vooral voor distributiecentra belangrijke minimumloon stevig opgeschroefd.
De hogere loonkosten kunnen druk zetten op de marges. Vooral in het internationale wegvervoer en in de luchtvracht valt de vraag momenteel terug, waardoor de tarieven onder druk staan. Ook de containermarkt gaat door een dal, maar daar is de laatste jaren zeer veel verdiend door de ontregeling van toeleveringsketens als gevolg van de pandemie.
De krapte op de arbeidsmarkt neemt dit jaar licht af. Toch zal de transportsector gezien de vergrijzing en de stijgende loonkosten moeten inzetten op verhoging van de arbeidsproductiviteit. De komende jaren gaan nog veel vrachtwagenchauffeurs met pensioen, waardoor het tekort aan chauffeurs verder zal toenemen.
Wegvervoerders kunnen de arbeidsproductiviteit opkrikken door de beladingsgraad te verhogen, bijvoorbeeld door de inzet van data en betere planning van ritten, waarbij wordt voorkomen dat vrachtwagens leeg terugrijden. Ook verdere consolidatie in de wegvervoerbranche helpt om verschillende lading en ritten beter te combineren. Kleinere vervoerders kunnen beter inspelen op de processen van hun opdrachtgevers, bijvoorbeeld door data te delen, samen te werken met andere vervoerders of door via platforms ongebruikte capaciteit aan te bieden aan opdrachtgevers.
De stijgende loonkosten kunnen druk zetten op de marges, bijvoorbeeld van distributiecentra. In de opslagbranche is blijvend aandacht nodig voor de arbeidsomstandigheden van arbeidsmigranten. Door verdere automatisering en de inzet van robots kan de werkgelegenheid in distributiecentra de komende jaren afnemen. Daarnaast staat de transportsector voor een grote opgave wat betreft het tegengaan van klimaatverandering. Transporteurs en opdrachtgevers zullen goed moeten samenwerken om ondanks de al stijgende kosten de noodzakelijke investeringen te kunnen doen.
