De transportsector is grotendeels hersteld van de coronacrisis. Met het herstel van de volumes keren echter ook de personeelstekorten snel terug. Ook vóór de crisis was er namelijk in de gehele sector al een groot tekort aan chauffeurs: bijna één op de drie bedrijven kampte toen met forse personeelstekorten. Nu de economie weer opengaat, zijn vooral vrachtwagenchauffeurs moeilijk te vinden, blijkt uit onderzoek van ABN AMRO.
Toen de pandemie zich aandiende, nam het aantal vacatures voor vrachtwagenchauffeurs eerst snel af, maar vanaf de zomer van 2020 veerde dit weer op als gevolg van het herstel van de internationale handel. Sinds begin dit jaar is het aantal vacatures voor vrachtwagenchauffeurs sterk toegenomen. Sommige bedrijven kunnen daardoor niet aan de groeiende vraag naar wegtransport voldoen. Vooral op logistieke knooppunten zijn chauffeurs moeilijk te vinden, blijkt uit berekeningen van ABN AMRO op basis van UWV-data. De tekorten zijn het grootst in Brabant (Den Bosch, Eindhoven, Breda en Tilburg), Venlo, Zwolle en Apeldoorn.
Het personeelstekort in het goederenwegvervoer is groter dan in andere segmenten, met name doordat deze branche relatief goed door de coronacrisis is gekomen. In het vierde kwartaal van 2020 profiteerden zij van de stabiele bouwproductie, de stormachtige groei van de pakkettenmarkt vanwege de lockdown, de industriële productie en het herstel van de wereldhandel. De omzet viel toen zelfs 2,9 procent hoger uit dan in dezelfde periode in 2019. Tot begin 2021 konden vacatures snel worden vervuld doordat werkloze chauffeurs weer aan het werk gingen. In het tweede kwartaal kampte echter bijna een kwart van de bedrijven met personeelstekorten. ABN AMRO verwacht weliswaar dat deze krapte zal toenemen, maar dat dit óók positieve effecten kan hebben. Als deze krapte zich in de hele wegvervoerbranche voordoet, kunnen ondernemers mogelijk de tarieven verhogen. Per saldo is de branche dan ook voor het eerst in drie jaar positief over haar concurrentiepositie.
Het nijpende tekort aan vrachtwagenchauffeurs heeft volgens ABN AMRO ook structurele oorzaken. Veel jongeren vinden het beroep niet aantrekkelijk. Zo zijn er weinig rustplaatsen, is er vaak te weinig tijd om te slapen en klagen veel chauffeurs over lange werkdagen. “Met het oog op de vergrijzing en de verwachte groei in de markt zal de sector meer moeite moeten doen om jongeren en vrouwen aan te trekken. Zo zijn er tot 2025 naar schatting elk jaar bijna 8.000 vrachtwagenchauffeurs nodig”, vertelt Albert Jan Swart, Sector Econoom Transport en Logistiek van ABN AMRO. “Dankzij laad- en lossystemen is het werk fysiek minder zwaar geworden, waardoor het beroep aantrekkelijker en toegankelijker wordt voor vrouwen. Daarnaast kunnen transportondernemers de komende jaren meer chauffeurs zelf opleiden. Dat vergt een investering, maar voorkomt uiteindelijk dat een tekort aan chauffeurs de komende jaren de bedrijfsvoering belemmert. Hiervoor zijn subsidies beschikbaar, waardoor de ondernemer niet alle kosten zelf hoeft te betalen.”
Het personeelstekort in het goederenwegvervoer is groter dan in andere transportbranches, onder andere doordat het goederenwegvervoer relatief goed door de coronacrisis is gekomen. In het vierde kwartaal van 2020 profiteerden wegvervoerders van de stabiele bouwproductie, de stormachtige groei van de pakkettenmarkt en de snel aantrekkende internationale handel en industriële productie. De omzet kwam in het vierde kwartaal zelfs 2,9 procent hoger uit dan in dezelfde periode in 2019. Daarnaast hebben vanwege coronamaatregelen opleidingstrajecten voor nieuwe chauffeurs tijdelijk stilgelegen.
“Aan het begin van de coronacrisis zagen we een daling in onze transporten”, zegt Nick van Schaick, directeur en mede-eigenaar van ITC Holland Transport in het Brabantse Oss. “Wij hebben daarom onze flexibele schil van uitzendkrachten afgebouwd. Nu kan ik opeens niet meer aan voldoende mensen komen. Drie van onze vrachtauto’s staan stil, terwijl er wel voldoende vraag is. Tijdens het vakantieperiode kan het nog lastiger worden, als veel van onze chauffeurs vrij nemen.”
Het tekort aan vrachtwagenchauffeurs heeft vermoedelijk ook structurele oorzaken. Veel jongeren vinden het beroep niet aantrekkelijk. Zo zijn er weinig rustplaatsen voor vrachtwagenchauffeurs. Vakbonden wijzen erop dat veel chauffeurs klagen over te weinig tijd om te slapen en te lange werkdagen. Chauffeurs klaagden ook over gebrek aan verwarming en airco in de cabines, maar in de nieuwe cao is afgesproken dat voortaan elke vrachtwagen daarover beschikt.
Van Schaick denkt dat dat het beroep aantrekkelijker kan maken, net als de loonstijging die is afgesproken. Maar hij ziet ook een andere oorzaak: “Doorleren wordt erg gestimuleerd. Voor praktisch geschoold werk wordt het steeds moeilijker om voldoende mensen te vinden. Ons familiebedrijf staat erom bekend dat we met veel Nederlandse chauffeurs werken, maar deze worden steeds schaarser. Dit noodzaakt ons tot het zoeken naar andere oplossingen. De gemiddelde leeftijd van chauffeurs is hoog en er gaan door de vergrijzing de komende jaren veel chauffeurs met pensioen.”
De sector zal vanwege de vergrijzing en de groei van de markt meer moeite moeten doen om meer jongeren en vrouwen aan te trekken. Tot 2025 zijn er volgens het Sectorinstituut Transport en Logistiek jaarlijks een kleine 8000 nieuwe vrachtwagenchauffeurs nodig. Familiebedrijf Melis Logistics begon drie jaar geleden een eigen opleidingsinstituut. “Als het moeilijk is om chauffeurs te vinden, moet je ze gewoon zelf opleiden. Je moet andersom denken. We leiden gemiddeld dertig chauffeurs per jaar op”, aldus directeur Marwin Melis.
“Voor de coronacrisis waren er enkele duizenden zij-instromers per jaar, vooral uit de horeca en de zorg”, zegt Caroline Blom van brancheorganisatie Transport en Logistiek Nederland (TLN). “Werkgevers proberen onder andere vrouwen en statushouders te werven. Voor vrouwen hebben we wel eens een Ladies Night georganiseerd, dat leverde zeventig nieuwe chauffeurs op. Het beroep van vrachtwagenchauffeur is tegenwoordig aantrekkelijker voor vrouwen. Het werk is de laatste jaren fysiek minder zwaar geworden, onder meer dankzij systemen voor laden en lossen die met twee vingers te bedienen zijn. De komende jaren zullen we veel nieuwe chauffeurs moeten werven, want na corona komt de structurele krapte terug.”
Het Sectorinstituut Transport en Logistiek (STL) bevestigt dat: “We moeten de komende jaren veel chauffeurs opleiden”, zegt directeur Willem de Vries. “Daarbij moeten we ook oog hebben voor diversiteit, zodat we meer vrouwen opleiden. We gaan samen met de werkgevers en de opleidingsinstituten flink aan de slag om dat te regelen, zodat we ook de komende jaren voldoende chauffeurs hebben.”
