De Europese Commissie heeft woensdag haar strategie voor duurzame en slimme mobiliteit gepresenteerd, samen met een actieplan dat de komende vier jaar als leidraad zal dienen. Het plan telt 82 initiatieven. De strategie vormt de basis voor de groene en digitale transformatie van een Europees vervoerssysteem dat beter bestand zal zijn tegen crisissen. Zoals afgesproken in de Europese Green Deal, moet ons vervoerssysteem tegen 2050 slim, concurrerend, veilig, toegankelijk en betaalbaar zijn en 90 % minder broeikasgassen uitstoten. Transport en Logistiek Nederland is op zich tevreden over de koers van de nieuwe strategie van de Europese Commissie voor de transportsector.
Frans Timmermans, uitvoerend vicevoorzitter voor de Europese Green Deal: “Om onze klimaatdoelstellingen te halen, moet de uitstoot van de vervoerssector duidelijk naar beneden. Deze strategie zal de manier veranderen waarop mensen en goederen zich binnen Europa bewegen en het gemakkelijk maken om verschillende vervoerswijzen in één reis te combineren. Wij hebben ambitieuze streefdoelen voor het hele vervoerssysteem vastgesteld, om een duurzaam, slim en veerkrachtig herstel van de COVID-19-crisis te waarborgen.”
Adina Vălean, commissaris voor Vervoer: “Vervoer verbindt de Europese burgers en bedrijven met elkaar en is voor iedereen belangrijk. Door digitale technologie kunnen wij de manier waarop wij ons verplaatsen radicaal veranderen en onze mobiliteit slimmer, efficiënter en groener maken. Wij moeten bedrijven een stabiel kader bieden voor de groene investeringen die zij de komende decennia moeten maken. Met deze strategie zullen we een efficiënter en veerkrachtiger vervoerssysteem tot stand brengen, dat goed op weg is om de uitstoot te verminderen overeenkomstig de doelstellingen van de Europese Green Deal.”
Alle vervoerswijzen moeten duurzaam worden, met ruim beschikbare groene alternatieven die de juiste stimulansen bieden om de overgang te bevorderen. Concrete mijlpalen zullen het Europese vervoerssysteem op schema houden naar een slimme en duurzame toekomst:
Tegen 2030:
- rijden er op de Europese wegen ten minste 30 miljoen emissievrije voertuigen
- zijn 100 Europese steden klimaatneutraal
- is het hogesnelheidsspoorverkeer in heel Europa verdubbeld
- is georganiseerd gemeenschappelijk vervoer voor reizen van minder dan 500 km klimaatneutraal
- wordt geautomatiseerde mobiliteit op grote schaal uitgerold
- zijn emissievrije zeeschepen klaar voor de markt
Tegen 2035:
- zijn emissievrije grote luchtvaartuigen klaar voor de markt
Tegen 2050:
- zijn bijna alle auto’s, bestelwagens, bussen en nieuwe zware bedrijfsvoertuigen emissievrij
- is het goederenvervoer per spoor verdubbeld
- is het multimodale trans-Europese vervoersnetwerk (TEN-T) volledig klaar voor duurzaam en slim vervoer met hogesnelheidsconnectiviteit
De strategie bevat 82 initiatieven met concrete maatregelen om onze doelstellingen te verwezenlijken. Die initiatieven zijn verdeeld in tien belangrijke actiegebieden.
Duurzaam vervoer betekent in de praktijk:
- het gebruik van emissievrije voertuigen, vaartuigen en vliegtuigen, hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen en de bijbehorende infrastructuur bevorderen, bijvoorbeeld door tegen 2030 drie miljoen openbare oplaadpunten te installeren
- zorgen voor emissievrije luchthavens en havens, bijvoorbeeld door nieuwe initiatieven om duurzame brandstoffen voor de luchtvaart en de scheepvaart te begunstigen
- zorgen voor duurzame en gezonde interstedelijke en stedelijke mobiliteit, bijvoorbeeld door de komende tien jaar het hogesnelheidsspoorverkeer te verdubbelen en extra fietsinfrastructuur te ontwikkelen
- het goederenvervoer groener maken, bijvoorbeeld door het goederenvervoer per spoor tegen 2050 te verdubbelen
- een CO2-beprijzing en betere stimulansen voor gebruikers invoeren, bijvoorbeeld een uitgebreide reeks maatregelen om een eerlijke en efficiënte prijsstelling voor alle vervoerswijzen te waarborgen.
De Commissie zal tegen juni 2021 een herziening van de CO2-normen voor auto’s en bestelwagens voorstellen en zal ook de CO2-normen voor vrachtwagens tegen 2022 herzien.
Het komende voorstel voor strengere normen voor de uitstoot van luchtverontreinigende stoffen door voertuigen met verbrandingsmotoren (Euro 7) zal ervoor zorgen dat alleen voertuigen met een lage uitstoot in de toekomst op de markt komen.
Maatregelen zoals CO2-beprijzing (in de vorm van een eventuele opname in het EU-systeem voor de handel in emissierechten), belastingen, wegenheffingen en de herziening van de regels inzake het gewicht en de afmetingen van zware bedrijfsvoertuigen zullen bijdragen tot een grotere vraag naar voertuigen met een lage of geen uitstoot. Voor alternatieve brandstoffen wordt in de strategie aangedrongen op de onmiddellijke grootschalige invoering van duurzame hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen.
De EC is ook van plan het wetgevingskader voor de technische controle aan te passen om ervoor te zorgen dat voertuigen gedurende hun hele levensduur aan de emissie- en veiligheidsnormen voldoen. Eén enkel defect voertuig kan de lucht meer dan enkele duizenden schone voertuigen vervuilen.
Slim
Innovatie en digitalisering zullen bepalen hoe passagiers en goederen zich in de toekomst verplaatsen als de juiste voorwaarden worden gecreëerd. Punten in de strategie:
- geconnecteerde en geautomatiseerde multimodale mobiliteit realiseren, bijvoorbeeld met multimodale tickets en een naadloze overslag van vracht tussen verschillende vervoerswijzen
- innovatie en het gebruik van gegevens en artificiële intelligentie (AI) bevorderen voor slimmere mobiliteit, bijvoorbeeld door de inzet van drones en onbemande luchtvaartuigen ten volle te ondersteunen en verder te werken aan een gemeenschappelijke Europese ruimte voor mobiliteitsgegevens
Veerkrachtig
Vervoer is een van de sectoren die het zwaarst door de COVID-19-pandemie worden getroffen en veel bedrijven ondervinden enorme operationele en financiële moeilijkheden. De Commissie verbindt zich ertoe:
- de eengemaakte markt te versterken, bijvoorbeeld door de inspanningen en investeringen voor de voltooiing van het trans-Europees vervoersnetwerk (TEN-T) tegen 2030 op te voeren en de betere heropbouw van de sector te ondersteunen door meer overheids- en privé-investeringen in de modernisering van de vloot in alle vervoerswijzen
- te zorgen voor billijke en rechtvaardige mobiliteit voor iedereen, bijvoorbeeld door de nieuwe mobiliteit betaalbaar en toegankelijk te maken in alle regio’s en voor alle passagiers, ook voor personen met beperkte mobiliteit, en de sector aantrekkelijker te maken voor werknemers
- de veiligheid en beveiliging in alle vervoerswijzen te verhogen, onder meer door het aantal dodelijke slachtoffers tegen 2050 bijna tot nul te reduceren
Transport en Logistiek Nederland is op zich tevreden over de koers van de nieuwe strategie van de Europese Commissie voor de transportsector. Duurzaamheid en digitalisering zijn terecht de belangrijkste pijlers. Op het vlak van praktische uitwerking en het aansluiten op de markt zijn er echter tekortkomingen. Daardoor mist de strategie op een aantal punten voor transportondernemingen de gewenste duidelijkheid.
TLN is op zich blij dat de EC economische ontwikkeling koppelt aan verduurzaming. TLN herkent de inbreng die ze heeft geleverd bij de totstandkoming van de strategie. Ook het streven naar een gelijk speelveld binnen de Europese transportmarkt is te prijzen. Punt van zorg is het gebrek aan realisme en concreetheid bij de uitwerking van de plannen, bijvoorbeeld ten aanzien van multimodaliteit (het op elkaar aansluiten van vormen van vervoer) en digitalisering. TLN had ook meer aandacht gewild voor digitale handhaving. Komende jaren krijgt de strategie een vertaling in voorstellen en wetten. Veelal in samenwerking met de lidstaten, het Europees Parlement en de transportsector zelf.
De EC wil ‘zero-emissie’ transport realiseren via strengere CO2-standaarden, gekoppeld aan meer oplaadmogelijkheden voor elektrische vrachtwagens en/of tankstations voor waterstof. De EC streeft naar 80.000 zero-emissie vrachtwagens in Europa in 2030. TLN is tevreden met deze duidelijke stip op de horizon, maar mist duidelijkheid. Hoe gaat de stap naar ‘zero-emissie’ vrachtwagens, via andere duurzame brandstoffen, er in de komende jaren precies uitzien? Voor transporteurs is het belangrijk te weten waar en wanneer er nog met welke vrachtwagens gereden mag worden. Als er heffingen komen op basis van CO2-uitstoot, willen ondernemers daarover tijdig en goed geïnformeerd zijn. Echter, zicht hierop ontbreekt in de plannen. De EC heeft wel een aantal initiatieven aangekondigd waarin dit aan bod zou moeten komen. Die zal TLN dan ook te zijner tijd nauw opvolgen.
De EC wil dat de honderd grootste steden van de Europese Unie in 2030 emissievrij zijn. Overal in Europa moeten dezelfde criteria gelden of je wel of niet een stad in mag. TLN vindt dit een goede zaak. Dit schept duidelijkheid voor ondernemers. Het is ook een aanmoediging voor truckfabrikanten om dergelijke voertuigen op de markt te brengen. Om de ambitie waar te maken, zijn multimodale hubs nodig, overslagpunten waar kan worden overgeladen van de ene vorm van vervoer naar een andere. Hierbij komen lokale en regionale overheden in beeld.
De EC streeft naar vervanging van wegtransport naar vervoer over water en per spoor. Het wil deze verschuiving via wet- en regelgeving afdwingen. TLN vindt dit niet realistisch. Hier ontbreekt het ondernemersperspectief en de beoordeling wat wel en niet economisch levensvatbaar is. Op korte afstand is er doorgaans geen reëel alternatief voor wegvervoer. In de plannen ligt het accent te veel op verplaatsing van de weg naar het spoor. Daardoor is er te weinig aandacht voor milieuvriendelijk vervoer op de laatste kilometers tot de klant. Ook dat vraagt om investeringen. Bovendien lijken de ambities te botsen met de net ingevoerde regels uit het Mobility Package, bijvoorbeeld in relatie tot de cabotagebeperkingen.
Volgens de EC spelen gebruik van data en digitalisering een steeds grotere rol in de transportsector. Daarom moet er Europese regie komen op deze gebieden. Onduidelijk is echter hoe de EC aankijkt tegen het eigenaarschap van data en het vertrouwen bij het delen van gegevens in de transportsector. TLN mist een visie op de ondersteuning van bedrijven om met het oog op slimme mobiliteit de noodzakelijke data te delen. Verandering van gedrag vraagt om meer dan technische randvoorwaarden. Er is veel meer nodig dan een ITS-richtlijn en het overal beschikbaar zijn van 5G.
Op één punt is TLN ronduit teleurgesteld over de strategie. Er is geen duidelijk plan voor verbetering van de handhaving, bijvoorbeeld door gebruikmaking van digitalisering. Er wordt niets gezegd over het verband tussen slimme mobiliteit en handhaving. Voor het eerste is vertrouwen nodig en dus de zekerheid dat bij overtreding streng wordt opgetreden. Digitale hulpmiddelen kunnen bijdragen aan effectievere controle en opsporing, toegespitst op situaties met de meeste risico’s op overtreding van de regels.
