De transport- en logistieke sector bevindt zich op een kantelpunt. Kunstmatige intelligentie (AI) is niet langer toekomstmuziek, maar ontwikkelt zich razendsnel tot een cruciale motor achter efficiëntie, kostenbeheersing en concurrentievoordeel. Dat blijkt uit de nieuwste sectorstudie van Panteia, ING en TVM Verzekeringen. Hoewel de praktijktoepassingen nog vaak beperkt zijn, tonen koplopers aan dat de inzet van AI processen sneller, duurzamer en mensvriendelijker kan maken.
AI duikt in de sector op in steeds meer functies: van routeplanning tot voorraadbeheer, van administratieve afhandeling tot chauffeurscommunicatie. De technologie kan ritten optimaliseren, vraag voorspellen en onderhoud aankondigen nog vóórdat een defect optreedt. In magazijnen zorgen slimme robots en algoritmes voor geautomatiseerde orderpicking, terwijl in planning en klantenservice AI-agenten taken overnemen die tot voor kort handwerk waren.
“AI is geen hype, maar een blijvende ontwikkeling”, zegt Erik Slaaf, sectorspecialist transport bij ING. “De echte revolutie zit in het slimmer en efficiënter maken van dagelijkse werkzaamheden. Bedrijven die nu investeren, bouwen aan het concurrentievoordeel van de toekomst.”
De planner wordt data-analist
De studie laat zien dat de functie van de transportplanner structureel verandert. Waar planners vroeger vooral operationeel werkten, verschuift de rol naar strategisch en analytisch niveau. AI ondersteunt besluitvorming in real time, bijvoorbeeld door dynamische ritplannen te genereren op basis van weer, verkeersdrukte en klantbehoeften. Dat vraagt om nieuwe competenties.
“Transporteurs hebben niet alleen chauffeurs nodig, maar ook data-analisten en logistieke ingenieurs”, aldus Panteia-onderzoeker Maarten Kindt. “Het opleidingsniveau stijgt, en bedrijven moeten investeren in bijscholing om hun mensen mee te nemen in deze digitale transitie.”
Grote bedrijven lopen voorop
Volgens de onderzoekers zet ongeveer 75 procent van de twintig grootste logistieke dienstverleners in Nederland al AI in, bijvoorbeeld voor routeoptimalisatie, vraagvoorspelling of voorraadbeheer. Onder de overige top-100 ligt dat aandeel rond de 40 procent. Kleinere bedrijven blijven echter achter. Familiebedrijven werken vaak nog met verouderde IT-systemen en handmatige processen. Dat remt innovatie – en vergroot het gat met de koplopers.
“De sector kent lage marges en hoge werkdruk”, zegt Ronald Kuipers, commercieel directeur van TVM. “AI biedt oplossingen, maar vraagt ook om investeringen en keuzes. Bedrijven die dat nu durven, versterken hun wendbaarheid en toekomstbestendigheid.”
De gevolgen zijn voelbaar: schaalvergroting en consolidatie liggen op de loer, nu grote spelers door hun datavoorsprong steeds efficiënter kunnen opereren.
Van voorspellend onderhoud tot welzijn van chauffeurs
De studie noemt uiteenlopende praktijkvoorbeelden. Zo ontwikkelde De Rooy Transport een voorspellend AI-systeem dat met 88 procent nauwkeurigheid extra afhaallocaties weet te voorspellen, waardoor de planning efficiënter verloopt en kosten dalen. Ook wordt AI ingezet om rijgedrag te analyseren en chauffeurs advies te geven over energieverbruik en veiligheid.
Bij andere bedrijven richt AI zich juist op mensgerichte optimalisatie: op drukke dagen kan de software de focus leggen op maximale productiviteit, terwijl op rustigere dagen juist het welzijn van chauffeurs centraal staat. “Technisch kan er al heel veel”, schrijft Panteia, “de uitdaging ligt nu in implementatie en acceptatie.”
Digitale kloof en kennisgebrek
Belemmeringen zijn er ook. Gebrek aan kennis, hoge kosten en zorgen over privacy en dataveiligheid houden de adoptie tegen. Bovendien is de afhankelijkheid van softwareleveranciers groot: transporteurs kopen vaak kant-en-klare oplossingen, zonder invloed op de achterliggende algoritmes of datagebruik.
De onderzoekers waarschuwen voor nieuwe machtsverhoudingen in de keten. Platformbedrijven als Amazon of Alibaba combineren logistiek, data en klantcontact en dicteren steeds vaker de voorwaarden. Daarmee verschuift de regie over logistieke data – en dus over concurrentie – naar technologiegedreven spelers.
AI als antwoord op personeelstekort
De krapte op de arbeidsmarkt versnelt de belangstelling voor AI. De technologie kan repetitieve taken overnemen en planners en HR-medewerkers ondersteunen. AI-agenten kunnen bijvoorbeeld ziekmeldingen verwerken, ritten herplannen of standaardvragen van chauffeurs beantwoorden. Dat scheelt tijd en maakt werkprocessen minder kwetsbaar.
Energie en ethiek
De sectorstudie plaatst ook kritische kanttekeningen. AI vraagt enorme rekenkracht en energie, en roept ethische vragen op over privacy, bias en eigenaarschap van data. Daarnaast zijn juridische kaders nog in ontwikkeling. De Europese AI Act, die vanaf 2027 volledig van kracht wordt, moet zorgen voor verantwoorde toepassing zonder innovatie af te remmen.
AI is geen wondermiddel, concluderen Panteia, ING en TVM, maar wél een katalysator. Bedrijven die nu investeren in datakwaliteit, digitale infrastructuur en vaardigheden, zijn straks in staat om sneller, duurzamer en winstgevender te werken.
