De overheid wil de winst over aandelen vanaf 2028 gaan belasten. Dit maakt werknemersaandelen onaantrekkelijk terwijl ze juist belangrijk zijn in het binden en boeien van personeel. Slechts 5 procent van alle werkenden in Nederland bezit aandelen van hun werkgever en minder dan 10 procent deelt mee in de winst. Veel te weinig, vinden vakbond CNV en de SNPI. Financiële participatie van medewerkers, in welke vorm ook, zorgt voor loyaliteit, productiviteit, werkplezier en gezonde democratisering van de besluitvorming.
Medewerkersparticipatie en winstdeling? “Daar heb ik nog nooit van gehoord”, zegt 31 procent van de managers in Nederlandse bedrijven. Slechts 12 procent is goed bekend met vormen van financieel eigenaarschap, zo blijkt uit een onderzoek uit 2024 van Universiteit Utrecht onder 606 managers van beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde bedrijven. Deze onbekendheid maakt ‘onbemind’. Slechts 5 procent van alle werkenden in Nederland bezit aandelen in het bedrijf waarvoor ze werken, terwijl 30 procent er positief tegenover staat, zoals blijkt uit een opiniepeiling onder 3.200 werknemers van belangenbehartiger SNPI (Stichting Nederlands Participatie Instituut).
Obstakels
Met bovenstaande cijfers loopt Nederland ver achter op Europese koplopers als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Met name in Frankrijk ligt financieel eigenaarschap al meer dan een eeuw onder een vergrootglas. In 1885 stelde de Franse senaat voor om winstdelingsregelingen verplicht te maken. Vanaf 1950 volgde actief overheidsbeleid om participatieregelingen de productiviteit en bedrijfsprestaties te laten verbeteren. Sinds 1967 zijn winstdelingsregelingen verplicht voor bedrijven met meer dan 100 medewerkers en in latere jaren werden belastingvoordelen geïntroduceerd. Sinds 1 januari 2025 geldt dit ook voor ondernemingen met 11 tot 49 medewerkers.
In Frankrijk kent inmiddels ruim 80 procent van de bedrijven een winstdelingsregeling. Hoe anders is dat in Nederland. “In ons land wordt dit nodeloos ingewikkeld gemaakt door de Belastingdienst terwijl steeds meer mkb’ers medewerkersparticipatie willen”, zegt Piet Fortuin, voorzitter van vakbond CNV. “De winst op aandelen wordt vanaf 2028 belast in box 3 en daarmee onaantrekkelijk gemaakt. Zo missen we kansen. Als werknemers participeren in het bedrijf waarvoor ze werken, is dat goed voor hun binding en productiviteit. We hebben een Belastingdienst nodig die meedenkt en geen extra obstakels opwerpt.”
Aandelen of winst delen?
Momenteel betalen werknemers jaarlijks belasting over aandelen, ook als deze nog niet zijn uitgekeerd. De fiscus beschouwt aandelen namelijk als loon. Dat maakt het niet aantrekkelijk om bedrijfsaandelen te kopen, zeker niet voor mensen met een laag inkomen. “Je krijgt geen geld maar betaalt wel al belasting.” Dat moet echt anders, zodat aandelen ook echt aantrekkelijk worden. Concreet voorstel van CNV: werkgevers moeten jaarlijks belastingvrij voor 2.000 euro aan aandelen kunnen schenken. Fortuin: “Werknemers in de lagere schalen hebben dit geld hard nodig. Bijna 1 op de 5 werkenden kan nu niet rondkomen en 14 procent redt het einde van de maand niet. Werkgevers kunnen hun personeel laten profiteren van de winst. Aandelen verschaffen medewerkers financiële medezeggenschap over het bedrijf. Dit verbetert ook de democratische besluitvorming (lees: meedenken over de koers) en bindt medewerkers aan de organisatie, noodzakelijk in tijden van hoge inflatie en arbeidsmarktkrapte.”
De voordelen in het kader van arbeidsmarktkrapte zijn niet onbelangrijk. Van de Nederlandse werkgevers neemt 69 procent nu geen maatregelen om personeel binnenboord te houden, blijkt uit een CNV-enquête uit 2023 onder 3.100 leden. Meer dan de helft van de werkgevers investeert meer in werving dan in behoud van personeel. Alleen een eenvoudige winstdelingsregeling kan al effect hebben. Delen in de winst is volgens de CNV-voorman een “quick win” om mensen te behouden, zeker als dit fiscaal aantrekkelijk wordt. “De overheid moet dit fiscaal regelen.”
Winstdeling bij HaskoningDHV
Ingenieursbureau HaskoningDHV kondigde begin 2025 in een live (online) event aan het percentage winst dat naar medewerkers gaat, te verhogen van 33 naar 40 procent. Op basis van de behaalde financiële resultaten in 2025 krijgen medewerkers de winstdeling in mei 2026 uitbetaald via het salaris of in bedrijfsaandelen. Communicatiemanager Gwendolyn Tamminga geeft per e-mail een toelichting: “Vanuit de organisatie werd meteen heel positief gereageerd. Het principe van delen in de winst leeft heel erg bij ons op de werkvloer. Winstdeling is dan ook een mooie manier om samen te delen in het succes van een bedrijf. Ons bureau draait echt om mensen. We hebben geen machines of materieel, enkel slimme mensen die hard werken. Die willen we belonen en daarom gaat de winstdeling van 33 naar 40 procent van de nettowinst. De krappe arbeidsmarkt speelde daarbij zeker een rol. Personeelstekort is zeker in technische functies een groot risico. Onze mensen zijn onze belangrijkste asset. We investeren dan ook veel in het behoud en aantrekken van mensen en de hogere winstdeling gaat ons daar zeker bij helpen. Daarnaast storten we 12,5 procent van onze nettowinst in een fonds, genaamd Haskoning Innovation & Education Fund. Dit geld wordt gebruikt voor onderzoek, innovatie en educatie op gebied van klimaatbestendigheid en watertechnologie. Met een niet-commercieel fonds voor onderzoek naar klimaatbestendigheid en watertechnologie hopen we ons aantrekkelijker te positioneren op de arbeidsmarkt.”
Mooie tool
“Winstdeling is in Nederland de meest toegepaste vorm van financiële participatie maar het positieve effect van eigenaarschap is groter dan het effect van winstdeling”, stelt Pascale Nieuwland van SNPI. “Je doet het voor jezelf én voor het bedrijf. De onderzoeken bevestigen steeds weer dat juist dat leidt tot meer plezier, meer loyaliteit en hogere productiviteit. In plaats van ‘wij/zij’ op de werkvloer wordt het ‘wij met elkaar’. Eigenaarschap is een win/win en een mooie tool om je bedrijf vooruit te helpen en gezonder te maken.”
Ook Nieuwland vindt dat het toepassen van eigenaarschap gemakkelijker gemaakt moet worden door de overheid. Dat begint met waardebepaling. “De Belastingdienst heeft geen duidelijke richtlijnen voor het waarderen van bedrijven en het bepalen wat een aandeel van een klein bedrijf waard is. Dat moet veranderen. Voor bedrijven moet het makkelijker worden om participatie toe te passen. Het voorstel van CNV om belastingvrij voor 2.000 euro aan aandelen te kunnen schenken aan het personeel, juichen wij toe. Dan lopen we ook meer in de pas met andere Europese landen om ons heen. Duitsland heeft het belastingvrije bedrag voor aandelen verhoogd van 360 naar 1.440 euro per jaar.”
DGA: geen prioriteit
Het genoemde onderzoek van Universiteit Utrecht toont nog iets interessants aan: bedrijven zonder medewerkersparticipatie of winstdelingen rapporteren vaker een krimp in omzet dan bedrijven met. Het lijkt er verder op dat managers van bedrijven met medewerkersparticipatie en/of winstdelingen meer begaan zijn met hun medewerkers. De regelingen staan veelal open voor al het personeel, niet alleen voor het (top)management. Plus, bedrijven met medewerkersparticipatie hebben vaak ook aanvullend beleid geïmplementeerd, zoals het aanbieden van trainingen.
De managers noemen als voordelen: het bevorderen van betrokkenheid en meedenkend vermogen, betere aansluiting op de missie en visie van het bedrijf, behoud van talent en eerlijker verdelen van de welvaart (die ook op de werkvloer terecht moet komen en niet bij de directie moet blijven hangen). Maar, zoals aangegeven: onbekend maakt onbemind. Zo geeft 88 procent van de managers aan niet of nauwelijks bekend te zijn met medewerkersparticipatie en/of winstdelingen. Ook geeft bijna een derde van de managers aan dat ze niet weten waarom ze medewerkersparticipatie of winstdelingen zouden implementeren en vindt 18 procent het geen lange termijn-prioriteit. Een kwart zegt dat het geen prioriteit heeft voor de DGA. De genoemde quick wins blijven dan buiten bereik.
Vormen van medewerkersparticipatie
- Winstdeling: deel van de winst wordt uitgekeerd als beloning
- Bonus: extra beloning, vaak prestatiegebonden, bovenop het salaris
- Aandelen: eigendomsbewijzen van een bedrijf
- Certificaten van aandelen: aandelen zonder (direct) stemrecht, uitgegeven via stichting
- Stemrechtloze aandelen: aandelen zonder stemrecht maar met recht op dividend
- Phantom Shares: virtuele aandelen die recht geven op uitkering gebaseerd op aandelen
- Opties: recht om aandelen te kopen tegen een vooraf bepaalde prijs binnen een termijn
- Winstbewijzen: overeenkomst die recht geeft op deel van winst zonder eigendomsrecht
- Stock Appreciation Rights: recht op waardestijging aandelen zonder eigendom
Bron: SNPI
