Het was in de zomer van 2021 dat ik voor het eerst kennis maakte met een nieuwe inspectievorm: de digitale inspectie. Een transportbedrijf, gevestigd onder de rook van Rotterdam, ontving van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) een brief waarin de ‘digitale inspectie rij- en rusttijden vervoer’ werd aangekondigd. Nog onbekend met deze niet-fysieke variant van inspecteren gaf een summier onderzoek wat meer duidelijkheid. [INHOUD | INDEX TTMnl2023_4_51]
Bij een digitale inspectie vraagt de ILT over een periode van drie maanden de chauffeurs- en voertuigdata op bij een vervoersonderneming. De onderneming dient deze data digitaal via een webformulier aan te leveren en een aantal vragen te beantwoorden. De ILT analyseert de gegevens op volledigheid, betrouwbaarheid en de naleving van de rij- en rusttijden, waarna de onderneming een eindbrief ontvangt met de resultaten van de analyse. Met deze resultaten kan de onderneming zelf aan de slag gaan met het verbeteren van de bedrijfsprocessen. De ILT op haar beurt kan door de digitale inspecties risico- en informatie gestuurd inspecteren. Bedrijven met een hoge risicoscore inspecteert de ILT intensiever dan bedrijven met een lage risicoscore. Ondernemingen die zich aan de regels houden, krijgen de ILT dan minder vaak op bezoek.
In de maanden die volgden ontving ik van diverse transportbedrijven meer en meer van deze ‘digitale inspectie brieven’. Inmiddels druppelden ook de eerste resultaten binnen. Opvallend genoeg werd bij veel digitale inspecties geconstateerd dat de aangeleverde bestanden niet volledig waren. Verder ontvingen de meeste bedrijven een waslijst aan geconstateerde inbreuken die tot torenhoge boetes hadden geleid, mocht sprake zijn geweest van een reguliere inspectie. Boetes volgden er echter niet. Integendeel. Het bedrijf werd in alle gevallen, zelfs als er in het geheel geen gegevens werden aangeleverd, bedankt voor de medewerking en medegedeeld dat de uitkomsten van de inspectie in een registratiesysteem werden verwerkt. Het bedrijf werd uiterst vriendelijk succes gewenst met het nemen van actie, mocht dat noodzakelijk zijn. Verdere rechtsgevolgen waren er niet. En daarmee was de kous af.
Lange tijd leek er aan digitale inspecties geen verdere gevolgen te zitten. Er kwamen geen herhaalinspecties. Geen bedrijfscontroles. Geen verscherpt toezicht. Op zich ook niet zo vreemd als je bedenkt dat de ILT simpelweg niet de capaciteit had om de risicobedrijven aan extra controles te onderwerpen. De digitale inspectie als risico-indicator is in theorie een goed middel om efficiënter om te gaan met de beperkte inspectiecapaciteit. Echter, als er vervolgens onvoldoende capaciteit is om door te pakken, dan is zo’n digitale inspectie niet meer dan een tandeloze tijger. Het lijkt op het eerste gezicht angstaanjagend, maar echt pijn zal het nooit doen.
Nu, twee jaar later, lijkt de digitale inspectie toch wat minder vrijblijvend te zijn geweest. Bedrijven die na de eerste aanschrijfbrief geen of onvoldoende gegevens hebben aangeleverd krijgen een tweede brief die een stuk dwingender dan de eerst is. Dit keer geen ‘vriendelijk verzoek’ tot het aanleveren van bestanden ten behoeve van risico – en informatie gestuurd inspecteren. In de tweede aanschrijfbrief worden de chauffeurs- en voertuigdata niet verzocht, maar gevorderd. En dat betekent ineens dat het niet (volledig) meewerken kan betekenen dat er een strafbaar feit wordt gepleegd, proces-verbaal wordt opgemaakt, een last onder dwangsom wordt opgelegd of een fysieke bedrijfsinspectie zal worden uitgevoerd. En om de ernst van de vordering duidelijk te maken wordt afgesloten met de mededeling dat het opzettelijk niet voldoen aan de vordering kan leiden tot een gevangenisstraf van drie maanden en een forse geldboete. Het is maar dat u het weet.
U zult begrijpen dat bij transportbedrijven die een dergelijke brief ontvingen de schrik er behoorlijk in zat. Logisch ook. De dwingende (en voor sommigen zelfs dreigende) toon in de tweede aanschrijfbrief heeft er niet langer de schijn van dat de digitale inspectie louter is bedoeld als selectiemiddel om potentiële risicobedrijven gerichter te gaan controleren. Het is ineens vol gas als er bij de eerste keer geen of onvoldoende gegevens zijn aangeleverd waardoor bedrijven ineens in alle staten zijn. En daarmee lijkt de digitale inspectie zijn doel voorbij te schieten. Iets dat wat mij betreft niet zo zou moeten zijn.
Inspecties zijn aan de orde van de dag en handhaving is essentieel om voor iedereen een gelijk speelveld te creëren. De ‘ouderwetse’ weg- en bedrijfscontroles zijn effectief ten aanzien van de geïnspecteerde. Echter, door de zeer beperkte handhavingscapaciteit zijn ze allesbehalve efficiënt. Immers, bij een relatief kleine pakkans is de kans op overtredingen nu eenmaal een stuk groter. Meer dan eens krijg ik de opmerking: “Als mijn buurman niet volgens de regels werkt, waarom zou ik dat dan doen?”
Door met digitale inspecties risico- en informatiegestuurd te inspecteren is de handhavingscapaciteit ineens veel gerichter in te zetten. Maar dan moet je het wel goed doen. En dat begint al bij die eerste aanschrijfbrief. Die bevat te weinig informatie om de geadresseerde ervan te doordringen dat het meer is dan even het (vrijblijvend) aanleveren van bestanden zonder mogelijke consequenties. Er volgen weliswaar geen boetes, maar als bij die eerste controle onvolledigheden of onregelmatigheden worden geconstateerd dan kan dat weleens het begin zijn van een handhavingstraject die kan leiden tot forse sancties. Tijd voor actie dus.
Mijn advies: neem die eerste aanschrijfbrief serieus. Zorg ervoor dat alle gevraagde gegevens compleet worden aangeleverd. Schakel desnoods hulp in. Doel moet zijn om als laag-risicobedrijf te worden geregistreerd om toekomstige ellende voor te zijn. Streef naar compliancy en geef de inspectiediensten geen aanleiding om met een leger aan inspecteurs uw dagelijkse bedrijfsvoering te komen verstoren. U heeft tenslotte wel wat beters te doen.
Kevin Vierhout – ITL Attorneys – www.itla.eu
Kevin Vierhout wil vooral dat zijn klanten geen sancties krijgen en als laagrisicobedrijf geregistreerd worden. Let op, geregistreerd.
Mooier zou zijn dat de bedrijven een laagrisicobedrijf zijn. Zich eindelijk eens houden aan de rijtijdenwet dus, na decennialang maling te hebben aan de rijtijdenwet.