Volgens een nieuw verslag van de Europese Rekenkamer (ERK) zouden de grensbewakingsautoriteiten in de lidstaten zich meer moeten richten op het onverwijld invoeren van volledige gegevens in de informatiesystemen van de EU die de bewaking van de buitengrenzen van het Schengengebied ondersteunen. De Schengen-IT-systemen vormen een sterk instrument en worden steeds vaker door grenswachters gebruikt bij het uitvoeren van grenscontroles. Sommige gegevens worden momenteel echter niet in de systemen opgenomen, terwijl andere gegevens onvolledig zijn of niet tijdig worden ingevoerd. Hierdoor wordt de efficiëntie van sommige grenscontroles beperkt, aldus de controleurs.
Door de totstandbrenging van het Schengengebied, waardoor de grenscontroles tussen de 22 deelnemende lidstaten en 4 andere Europese landen werden afgeschaft, is een doeltreffende controle en bewaking van de buitengrenzen van het gebied nog belangrijker geworden om criminaliteit en terrorisme te voorkomen en de migratie te beheersen. Volgens de schattingen werd meer dan 600 miljoen EUR uit de EU-begroting ter beschikking gesteld om de IT-systemen op te zetten die de werkzaamheden van de grenswachters vergemakkelijken.
De controleurs onderzochten in hoeverre de voornaamste IT-systemen voor grenstoezicht de grenswachters in staat stelden om bij aangewezen grensdoorlaatposten (landgrenzen, zee- en luchthavens) personen te controleren die het Schengengebied binnenkomen. Met de desbetreffende IT-systemen worden personen, voorwerpen, visa, asielverzoeken, vingerafdrukken en persoonsgegevens van passagiers gecontroleerd. De controleurs brachten bezoeken aan Finland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Polen.
“Grenswachters gebruiken de gegevens in de IT-systemen als grondslag voor de beslissing om iemand toe te laten, maar soms krijgen zij geen passende informatie uit het systeem om die beslissing te kunnen nemen”, aldus Bettina Jakobsen, het lid van de Europese Rekenkamer dat verantwoordelijk is voor het verslag. “Onze controle had tot doel vast te stellen welke aspecten van het ontwerp en gebruik van deze systemen grenswachters kunnen helpen hun taak efficiënter uit te voeren.”
Volgens de controleurs zijn de Schengen-IT-systemen over het algemeen goed ontworpen om grenscontroles te vergemakkelijken en voldeden de bezochte lidstaten doorgaans aan de wettelijke vereisten. Sommige landen zorgden echter voor efficiëntere grenscontroles dan andere en de lidstaten zouden de informatiesystemen systematischer kunnen gebruiken.
Meer dan de helft van de door de controleurs ondervraagde grenswachters had op een bepaald moment zonder de systemen te hebben geraadpleegd mensen toegestaan grenzen te overschrijden. De controleurs troffen met name verschillen aan tussen het aantal afgegeven en het aantal gecontroleerde Schengenvisa, wat erop kan duiden dat visa niet systematisch bij alle grensposten worden gecontroleerd.
Grenswachters verkrijgen niet altijd tijdige en volledige gegevens uit de systemen. Wanneer zij een naam controleren, kan het zijn dat zij honderden, hoofdzakelijk fout-positieve, resultaten ontvangen die zij handmatig moeten controleren. Dit leidt er volgens de controleurs niet alleen toe dat de grenscontroles minder efficiënt worden, maar vergroot ook het risico dat echte treffers over het hoofd worden gezien.
Lange vertragingen bij de uitvoering van IT-oplossingen voor bewaking en passagiersgegevens leidden ertoe dat grensautoriteiten belangrijke informatie niet konden delen. Vertragingen waren ook van invloed op de uitwisseling van informatie over de situatie aan de grenzen en de uitwisseling van gegevens over vingerafdrukken. De controleurs waarschuwen dat de vertraagde verzending van gegevens over vingerafdrukken ertoe kan leiden dat het verkeerde land wordt aangemerkt als het land dat verantwoordelijk is voor de verwerking van het asielverzoek. Daarnaast hebben de lidstaten veel tijd nodig om de tijdens de evaluatie van de systemen vastgestelde tekortkomingen te verhelpen, terwijl de controleurs deze “grondig en systematisch” vonden.
De controleurs bevelen aan dat de Europese Commissie verdere opleiding over de IT-systemen stimuleert, de procedures voor de gegevenskwaliteit verbetert, afwijkingen bij visacontroles analyseert, vertragingen bij de invoer van gegevens beperkt en de tijd die wordt besteed aan het verhelpen van de vastgestelde tekortkomingen verkort.
